ጦቢያ

ዳዊት ንጉሡ ረታ መነሻዬ ሰሞኑን የጥበብ ባለሙያው አብርሃም ወልዴ የአይዶል ሾው የልዑካን ቡድን በደሴና በባህር ዳር ውድድር ሲያካሂድ በቴሌቪዥን መስኮት ተከታትያለሁ። መቼም ወሎና ጎጃም ሲነሱ የቀድሞዎቹን የወሎ ኪነትና የጎጃሙን ጊሽ ዓባይ የሙዚቃ ቡድኖች በማስታወስ “በዚህ የአይዶል ውድድር ምን ዓይነት ጥበብ እናያለን?” የሚል ጉጉት መፈጠሩ አይቀርም፡፡ እነማን ናቸው እነ ይሁኔ በላይንና ሰማኸኝ በለውን የሚተኩት?... እነማንስ ናቸው እነ ዜኒት ሙሃባንና ማሪቱ ለገሰን የሚያስታውሱን?  እነኚህ የጥበብ መፍለቂያ ቦታዎች ዛሬም የጥበብ ልጆችን ማፍለቃቸው እንዳልቀረባቸው የሚያረጋግጡልንስ እነማን ይሆኑ?....በሚል ውድድሩን ለመከታተል ትዕግስት አጥቶ እንደኔው የሚቁነጠነጥም አይጠፋም፡፡ ሆኖም ግን ውድድሩ ሲቀርብ ነገሩ የተገላቢጦሽ ሆኖ ተገኝቶአል፡፡ ራሳቸው የአይዶል ዳኞቹን ጨምሮ እኔንና መሰል ተመልካቾችን ባስገረመን መልኩ ይሄ ነው የሚባል/የምትባል ድምፃዊም ሆነ የውዝዋዜ ተሰጥዖ ያለው ተወዳዳሪ ባለመመልከታችን “ምነዋ ወሎ? ምነዋ ጎጃም?” ማለታችን አልቀረም፡፡….ይሄን ጊዜ ጥያቄ ይነሳል፡፡………ባንድ ወቅት በአገሪቱ እንደ አሸን ፈልተው በተለያዩ ጊዜያትና ቦታዎች ልዩ-ልዩ የጥበብ በረከቶችን ለጥበብ አፍቃሪው ህብረተሰብ ሲያቀርቡ የነበሩት እነዚያ የአማተር ወጣቶች ክበባትና ማህበራት የት ደረሱብን?...የሚል፡፡  1980ዎቹ እነዚህ ጊዜያት ዛሬ ዛሬ በኪነ-ጥበቡ ዓለም ጎልተው የወጡና አይናችን በስስት የሚመለከታቸው፤ ጆሮአችን በጉጉት የሚያደምጣቸው ከያኒያን የተፈጠሩበት ጊዜ ነው፡፡ በወቅቱ በአማተር የቴአትር፣ የሙዚቃ፣ የጋዜጠኝነትና የስነፅሁፍ ክበባት ሁሉም እንደየ-ችሎታው ተደራጅቶ፣ ከባህልና ማስታወቂያ ቢሮ ህጋዊ ፈቃድ በማግኘት የሚንቀሳቀስ...

http://www.sendeknewspaper.com___በድንበሩ ስዩም___ Thursday, 14 July 2016 ******************************************************************************************************** መጽሐፍት ዓለም ሁሉ የቀየሩ የስልጣኔ ዋና ቁልፎች ናቸው። ዓለም እዚህ የደረሰችው መፃሕፍት ታትመው ነው። የሰው ልጅ የዕውቀት ብልፅግና፣ ልዕልና፣ ሃያልነት፣ ግርማ ሞገሱ ሁሉ ከመፃሕፍት ጋር የተቆራኘ ነው። መፃሕፍት የሌለውና የማያነብ ሰው ባዶ ቤት ውስጥ፣ ምንም ነገር በሌለበት ብቻውን እንደሚኖር ፍጡር ይቆጠራል። የሚያናግረው ሰው እንደሌለው፣ የሚያየው፣ የሚያልመው ሃሳብ እንደሌለው ፍጡር ይቆጠራል። ማንበብ የሰው ልጅ መሆንን ይጠይቃል። ሰው ፣ ሰው ለመሆን ማንበብ አለበት። ካለበለዚያ ብዙ ነገሮችን ከሌሎች እንሰሳት ጋር ይጋራል። የሰው ባህሪያትን ያጣል። የዓለም የሥልጣኔ አውራ ከነበሩት አገራት መካከል አንዷ የነበረችው ሐገራችን ኢትዮጵያ ዛሬ የሥልጣኔ ውራ ሆናለች። የዚህ ምክንያቱ ሌላ አይደለም። የዕውቀት ማነስ፣ ያለማንበብ ችግር የፈጠረብን አበሳ ነው። ሌላው ዓለም የበለጠን በማንበቡ ነው። ንባብ የሕይወት መሠረት ነው። በጋዜጠኞች በቢኒያም ከበደ እና በአንተነህ ከበደ የሚመራው የዘንድሮው “ንባብ የሕይወት” የተሰኘው ታላቅ የመፃሐፍት አውደ-ርዕይም ኢትዮጵያ እንደ ሀገር ያለባትን የማንበብ ችግር ለመቅረፍ የተደረገ ሙከራ ነው። እሰየው ደግ አደረጋችሁ፤ ወደፊትም በርቱ፣ ጠንክሩ ልንላቸው ይገባል። ዕውቀት ላይ የሚሰራን ማንንም ሰው ትውልድ ያመሰግነዋል። የመፃሕፍት አውደ ርዕይ ከቅርብ ጊዜ ጀምሮ በተ...

አንድ ጊዜ ኮሌጅ እያለሁ አንዱ ፕሮፌሰር ሁላችንን እንዲህ ሲል ጠየቀ ” ከእናነንተ ውስጥ ቶሎ ወይ በቀላሉ የሚናደድ ማን ነው?” ክፍል ውስጥ ከነበርነው 25 የምንሆን ተማሪዎች ውስጥ ከስምንት እስከ አስር የሚያክሉ ተማሪዎ እጃቸውን አወጡ። ፕሮፌሰሩም መልሶ ጠየቀ ” እስቲ ማን ይነግርኛል ለምን በቀላሉ እንደሚናደድ?” የዛን ጊዜ ተማሪው ሁሉ ጸጥ አለ። ከዛን ፕሮፌሰሩ ያለው አይረሳኝም። “እዚህ ውስጥ እድሜው ከ20 በታች ያለ ተማሪ ያለ አይመስለኝም፥ ታዲያ ቢያንስ ሃያ አመት ያህል ከራሳችሁ ጋር ኖራችሁ ስለራሳችሁ በደነብ እንዴት ነው የማታውቁት? በቀላሉ ስትናደዱ ለምንድን ነው በቀላሉ ምናደደው ብላችሁ እንኳን እንዴት አትጠይቁም” አለ። ይህ ለብዙዋችን እውነት ነው፥ከእራሳችን ጋር ይህን አመት ስንኖር የምናደርገውን ነገር ለምን በለን አንጠይቅም።ስለ እራሳችን ምን ያህል እናውቃለን? እኛ ስለራሳችን ካላወቅን ሌሎች ስለኛ ሚሉትን ብቻ አሜን ብለን እንቀበላለን። እራሳችን ማን እንደሆንን ሳናውቅ እንዴት እራሳችንን እንሆናለን? እራስን ማወቅ ማለት ምን ማለት ነው። ከልጅነታችን ጀምሮ የተለያዩ ነግሮች ከቤተስብ፥ ትምህርት ቤት፥ ጓደኞች እና ባጠቃላይ ህብረተሰብ ስለራሳችን ስንሰማ ነው ያደግነው። ባካባቢያችን ያሉ ሰዎች በዘራችን፥ በቆዳ ቀለማችን፥ በትምህርት ቤት ባለን የትምህርት ውጤት፥ በቤተሰቦቻችን የንብረት መጠን ብቻ በተለያዩ ነግሮች ተነስተው ማንንታችንን ይነግሩናል። እኛም የሰማነውን ተቅብለን ያ ያሉኝ ነኝ ብለን እንኖራልን። በእርግጥ ልጅ እያለን የሚነገረንን ሁሉ ከመቀበል ውጪ ነገሮችን አመዛዝኖ እና አጣርቶ የመቀበሉ ጥበቡ አልነበረንም፥ ነገር ግን ካደግን በኃላ ግን እራሳችንን ማወቅ የሚገባን ከሰው ከስማነው ብቻ ከሆነ እራ...

ሊነበብ የሚገባ መጥሃፍ:- ***********************   ልጅነት በዘነበ ወላ *********************** ልጅነት - እማዬ መዋሸት ነውር እንደሆነ ደጋግማ የምታስጠነቅቀኝን ያክል፤ ለበጐ ሲሆን እንዴት ማበል እንዳለብኝ የምታስጠናኝ ጊዜም ነበር፡፡ ይሁን እንጂ ሁሌም ጠንካራ እውነተኝነቷ ስለሚገዝፍ እኔም በአብዛኛው የምከተለው ይህንኑ ባሕርይዋን ነበር፡፡ ቤተሰቦቼ የአንድነት እድር አባል ናቸው፡፡ አንድ ቀን እማዬ ወርሐዊ መዋጮውን ሄዳ መክፈል አልቻለችም፡፡ አባቴም ለሥራ ከወጣበት አልተመለሰም፡፡ እድርተኛው የሚሰበሰብበት ቦታ ቅርብ ስለነበር እኔን ላከችኝ፡፡ “ብሩን ጭብጥ አድርገህ ያዝ፤ ዜራሞ ኢንቻ ሲሉ አቤት በል፡፡ ካርዱን ስጣቸው፡፡ ስለ አባትህ ሲጠይቁህ ሸማ ለደንበኞቹ ሊያደርስ ጠዋት ነው የወጣው በል፡፡ እናትህን ካሉህ ትናንትና አክስቴን አሟት ከሄደችበት አልተመለሰችም በላቸው፡፡” “እሺ፡፡” “ስትመለስ እንጎቻ ጋግሬ እጠብቅሃለሁ፡፡ በል ብርርር ብለህ ሂድ!” የእድሩን መዋጮ ከፍዬ ተመለስኩ፡፡ “ከፈልክ?” “አዎን” “ታዲያ ምነው አኮረፍክ?” “ምንም፡፡” በዚህ መካከል አደይ ዝማም ወደ ቤታችን እየሳቁ ገቡ፡፡ እንዳዩኝ “አይ ፉንጋይ! እድርተኛውን ሁሉ በሳቅ ሆዳችንን አፈረሰው፡፡” “በምን ምክንያት?” አለች እማዬ፣ ትንሽ ፈገግ ብላ አደይ ዝማምን እያየች፡፡ “ዜራሞ ኢንቻ ሲባል አቤት አለ፡፡ አባቱን ሲጠይቅ ሸማ ሊያደርስ ከሄደበት አልተመለሰም አለ፡፡ እናትህስ? ሲሉት አትናገር ብላኛለች እንጂ እቤት ውስጥ አረቄ እያወጣች ነው፡፡” “አንተ! ብላ አፈጠጠችብኝ ዓይኖቿ ግን አይቆጡም፡፡ “አንቺ ነሻ” አልኳት እኔ ምን አልኩኝ?” “አትዋሽ እያልሽ ሁልጊዜ ትቆጫለሽ፤ ...

በምእራባዊ፡ ትምህርት፡ የኢትዮጵያ፡ አወዳደቅና፤ በጠቃሚ ትምህርት የወደፊት አነሳሷ። ************************************************************************ ጣሊያን፡ የኢትዮጵያን፡ የባህር፡ ጠረፍ፡ ከወረረ፡ በኋላ፡ ወደ፡ መሃል፡ አገር፡ ገሠገሠ፤ በየካቲት፡ ወር፡ ፲፰፻፹፰ ዓ.ም. አድዋ፡ ላይ፡ በተደረገው፡ ጦርነት፡ ቢሸነፍም፡ ሙሉ፡ ለሙሉ፡ ከኢትዮጵያ፡ ሳይወጣ፡ በመረብ፡ መላሺ፡ አካባቢ፡ ቆየ። በዚህ፡ ጊዜም፡ ከኢትዮጵያ፡ ጋር፡ የንግድ፡ ግንኙነት፡ ለማድረግ፡ ይሞክር፡ ነበር። ይህን የጣሊያን፡ እንቅስቃሴ፡ አስመልክቶ፡ በጊዜው፡ ምእራባውያን፡ በየአገሮቻቸው፡ በጋዜጣ፡ ያቀርቡ፡ ነበር። የሚጽፉትም፡ ዘገባ፡ ተመሳሳይነት፡ ነበረው። ከነዚህ፡ ዘገባዎች፡ ውስጥ፡ አንዱን፡ ለምሳሌ፡ ያህል፡ እንመልከት። ጣሊያኖች፡ የሚሠሩት፡ ሥራ፡ በጣም፡ የሚያስደንቅ፡ ጥበብ፡ ያለበት፡ ነገር፡ ነው። የአቢሲኒያን፡ የባህር፡ በር፡ ተቆጣጠሩ፣ ከዛም፡ የመሃሉን፡ አገር፡ ለመያዝ፡ ሞክረው፡ ከከሸፈባቸው፡ በኋላ፡ አሁን፡ በሚያስገርም፡ ጥበብ፡ አቢሲኒያኖችን፡ አግባብተው፡ ከነሱ፡ ጋር፡ የንግድ፡ ልውውጥ፡ ጀምረዋል። [ ፩] ይህን፡ ከዚህ፡ በላይ፡ የሰፈረውን፡ ጥቅስ፡ አዙረው፡ ሲያዩት፡ የምእራባውያንን፡ ባህል፡ ይመለከታሉ። ምእራባውያን፡ የሚያስደንቅ፡ ጥበብ፡ የሚሉት፡ ንጥቂያንንና፡ ማምታታትን፡ እንደሆነ፡ ያያሉ። አንድ፡ ኪስ፡ አውላቂ፡ የአንድን፡ ሰው፡ ቦርሳ፡ ከሰረቀ፡ በኋላ፡ ቦርሳውን፡ መልሶ፡ ለባለቤቱ፡ መሸጡን፡ ነው፡ መልካም፡ ጥበብ፡ ብለው፡ ምእራባውያን፡ የሚያደንቁት። ይህ፡ ጥቅስ፡ ያስፈለገው፡ የዚህ፡ ጽሁፍ፡ መልእክት፡ መሠረታዊ፡ ሃሳብ፡ ለሚያነቡት፡ በቀላሉ፡ እንዲገ...

እንዳለጌታ ያቆመው የበዓሉ ግርማ ሀውልት _ ደረጀ በላይነህ *********************************************************************  በዓለም ታሪክ፣በትውልድ ሰማይ ላይ የፈኩ፣ የማይረሱ ኮከቦች አሉ፣በሰው ልብ የሚነበቡ በጠመኔ ተጽፈው የሚነድዱ፡፡ ዘውድ-አልባ ነገስታትም እንደዚሁ! … ታላላቅ ፖለቲከኞች፣ ደራሲያንና ሳይንቲስቶች ዘመን ዘልቀው፣ አድማስ ርቀው ይታያሉ፡፡ ታዲያ እነዚህ ብርቅዬዎች  እንደሚቆረጠም እንባ፣እንደሚፈለጥ ደም እንቆቅልሽ ሆነው፣ አሊያም በታሪካቸው ድምቀት እንደ ገነት አበባ በጽድቅ አረፋ ተሞሽረው ከወረቀት ወደ ልባችን ሊመጡ ይችላሉ-እንደየዕጣቸው፡፡ እኛ ሀገር የጥበብ ብርሃን ከፈነጠቁት፣ ዕውቀትና ውበት እንደ ሽቶ ካርከፈከፉት፣ግን ደግሞ በእንባ ሸለቆ ውስጥ በሰቀቀን ዐመድ ለብሰው ከቀሩት መሀል ደራሲ በዓሉ ግርማ አንዱና ደማቁ ነው፡፡ በዓሉ በመጽሐፍቱ በነፍሳችን ጎጆ የቀለሰ፣ በልባችን በፍቅር የታተመ ታላቅና ተወዳጅ ደራሲ ነው፡፡ ምናልባትም አንዳንዶቻችን ውስጥ በጥበብ እርሻ የዘራና የወለደ አባት ነው፡፡ ታዲያ መቃብሩን ያላየነው፣በነፍሳችን እየባዘንን በትካዜ ፉጨት የፈለግነውን ይህን ደራሲ ወጣቱ ፀሐፊ እንዳለጌታ ከበደ አራት ዓመታት ያህል ከሕይወቱ ቆርሶ ሮጦና ላቡን ጠብ አድርጎ፣ ካገር አገር ተንከራትቶ አዲስ ዱካ፣ በ440 ገጾች ጠርዞ “በዓሉ ግርማ ሕይወቱና ሥራዎቹ” በሚል ርዕስ ይዞልን መጥቷል፡፡ ይህ መጽሐፍ በዓሉ ግርማ ለህፃንነቱ የተሰጠውን የተፀውዖ ስም መነሻና ትርጉም በማነፍነፍ ያልገመትነውን መልስ ሁሉ የሚሰጥ ነው፡፡ “በዓሉ” ማለት ምንድነው? … በምን ቋንቋ ወዘተ … ብሎ የሚነግረን ከግምታችን ራቅ የሚል ነው፡፡ የበዓሉ አባት...

"የኤርትራ ጉዳይ በቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ዘመነ መንግስት" የተሰኘው መፅሃፋቸው ይዘት ፣ መፅሃፉን ለመፃፍ የተከተሉት አካሄድና ስለመፅሃፉ የምሁራን አስተያየት። ***************************************************** " ስለ   ኤርትራ   ጉዳይ   አዘጋጅቼ   የማቀርበው   ይህ   መፅሃፍ   በቀዳማዊ   ኃይለሥላሴ   ዘመን   የነበረውን   ታሪክ   የሚገልፅ   ስለሆነ፣   ከጥቂት   አመታት   በፊት   ከኢትዮጵያዊ   ቤተሰብነት   ወደ   ጎረቢትነት   የተለወጡትን   የዛሬዎቹን   ኤርራዊያኖችንና   ዛሬ   ያሉበትን   ሁኔታ   አይመለከትም።   ኤርትራዊያኖች   እናታቸው   ከነበረችው   ከኢትዮጵያ   ለመለየት   ስለደረጉት   ረዥም   ጉዞና   በመጨረሻም   ነፃነትን   ለመቀዳጀት   እንዴት   እንደበቁ   ታሪካቸውን   ፅፈው   እስኪያቀርቡልን   እንጠብቃለን።   ከዚያ   በፊት   ግን   የኢትዮጵያና   የኤርትራ   ህዝቦች   እውነተኛውን   ጉዳይ   በትክክል   ሊያውቁት   የሚገባ   የሀያ   አመታት   የታሪክ ...